Czerwony ryż drożdżowy – sposób na cholesterol?

Coraz częściej słyszymy o tzw. westernizacji naszego trybu życia - nieprawidłowe nawyki żywieniowe, zaczerpnięte ze stylu krajów zachodnich, obejmujące m.in. ogromne rozpowszechnienie żywności typu „fast food”, powoduje, że choroby układu sercowo-naczyniowego są obecnie najczęstszą przyczyną zgonów na świecie. Wiele razy możemy spotkać się z jak najbardziej słuszną informacją, że jednym z kluczowych czynników ryzyka miażdżycy i choroby niedokrwiennej serca jest podwyższony poziom cholesterolu – głównie frakcji LDL, znanego powszechnie jako „zły cholesterol”. Lekami pierwszego rzutu w hipercholesterolemii są statyny. W związku z faktem, że coraz częściej nie chcemy sięgać po leki przepisywane na receptę, bądź też pacjenci wykazują wobec statyn nietolerancję, szukane są alternatywne rozwiązania, które mogłyby wspomóc ich w walce ze zbyt wysokim cholesterolem.

Rynek farmaceutyczny obecnie obfituje w wiele suplementów diety mających obniżać poziom cholesterolu, a tym samym zapobiec rozwojowi miażdżycy tętnic. Głównym składnikiem tego typu suplementów jest monakolina K -  nazywana również „naturalną statyną”, powstająca podczas procesu fermentacji czerwonego ryżu, przy udziale grzybów z rodzaju Monascus. Czy może ona więc stanowić alternatywę dla stosowania leków z grupy statyn?

Mechanizm działania leków statynowych polega na hamowaniu syntezy wewnątrzkomórkowego cholesterolu na początkowym etapie, w konsekwencji czego jego poziom we krwi maleje. Stosowanie preparatów czerwonego ryżu drożdżowego zawierających monakolinę K, bądź samo rozważenie ich podawania, jest coraz częstszą alternatywą dla pacjentów wykazujących nietolerancję wobec statyn, bądź – jak zostało zaznaczone w wytycznych ESC/EAS dotyczących postępowania w dyslipidemiach z 2019 r. - mających zbyt niskie ryzyko sercowo – naczyniowe, aby wprowadzić farmakoterapię tymi lekami. W przypadku monakoliny K mechanizm działania jest dokładnie ten sam jak w przypadku statyn. Badania wskazują, że monakolina K, wyizolowana z ekstraktu czerwonego ryżu drożdżowego, może skutecznie obniżyć poziom cholesterolu frakcji LDL nawet o 33%, a dodatkowo może wpłynąć na obniżenie poziomu triglicerydów oraz cholesterolu całkowitego. Metaanaliza Maaike’go C. Gerards’a z 2015 r. dotycząca m.in. bezpieczeństwa preparatów czerwonego ryżu drożdżowego wskazała, że monakolina K w dawce 10,4 mg, która występuje w większości suplementów dostępnych obecnie na rynku, może obniżyć stężenie cholesterolu LDL nawet o 1,02 mmol/L w okresie od 2 miesięcy do 2 lat. Musimy mieć na uwadze jednak fakt, że wciąż ilość badań potwierdzających bezpieczeństwo preparatów czerwonego ryżu drożdżowego u pacjentów cierpiących na dyslipidemię jest zbyt mała.

Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) w stanowisku z 2018 r. zaznaczył m.in., że skład tego typu suplementów diety jest dość niepewny oraz, że nie ma badań skierowanych ku temu, czy są one bezpieczne dla kobiet w ciąży i kobiet karmiących cierpiących na dyslipidemię. Podobna z analiz EFSY dowiodła, że skutki uboczne stosowania preparatów czerwonego ryżu drożdżowego są podobne do tych, które występują podczas terapii statynami. Niestety musimy mieć na uwadze również fakt, że preparaty czerwonego ryżu drożdżowego zawierają cytryninę, mogącą wykazywać działanie uszkadzające nerki i wątrobę oraz działanie teratogenne.

Polskie Towarzystwo Dietetyki w standardach postępowania w kardiologii w 2016 r., wskazało na fakt, że pacjenci coraz częściej sięgają po preparaty monakoliny K przepisywane bez recepty przez lekarzy bądź polecane przez dietetyków. Zwrócono wówczas uwagę na to, że dietetycy, bądź też pacjenci stosujący takową suplementację nie mają świadomości, iż cząsteczka monakoliny K jest chemicznie identyczna z cząsteczką lowastatyny występującą w lekach statynowych - przepisywanych na receptę. Wobec tego, Polskie Towarzystwo Dietetyki zaznacza, że suplementacja taka powinna być wprowadzana u pacjentów, u których różnego rodzaju modyfikacje diety i stylu życia nie poprawiły poziomu cholesterolu we krwi.

Wydawać by się mogło, że suplementy diety obniżające poziom cholesterolu we krwi są idealnym rozwiązaniem dla osób chcących uniknąć konsekwencji hipercholestrolemii. Czerwony ryż drożdżowy i zawarta w nim monakolina K jest z pewnością pewnego rodzaju alternatywą dla stosowania leków z grupy statyn. Biorąc jednak pod uwagę fakt, że monakolina K zwarta w takowych suplementach jest właściwie lowastatyną obecną w lekach przepisywanych na receptę - przed zastosowaniem suplementacji czerwonym ryżem drożdżowym konieczna będzie konsultacja z lekarzem. Często zapominamy też o tym jak ważna w profilaktyce chorób układu krążenia jest w prawidłowa, zbilansowana dieta – w szczególności tak rozpowszechniona ostatnimi czasy dieta śródziemnomorska, której skuteczność w obniżaniu poziomu cholesterolu we krwi została udowodniona wieloma badaniami naukowymi oraz w przypadku osób otyłych – redukcja masy ciała. Stąd też przed sięganiem po jakikolwiek suplement warto w pierwszej kolejności podjąć próbę zmiany stylu życia, bądź wprowadzenia odpowiedniej diety oraz skonsultować się z lekarzem czy na pewno wprowadzenie suplementacji będzie dla nas bezpieczne.

Autor: Praktykantka - Marcelina Michalik

Bibliografia:

1. Wożakowska-Kapłon B, Salwa P. Monakolina — pomost między prozdrowotną modyfikacją diety a farmakoterapią hipercholesterolemii. Folia Cardiol2016; 11: 318–326.
2. Burke FM. Red Yeast Rice for the Treatment of Dyslipidemia. Curr Atheroscler Rep; 17. Epub ahead of print 2015.DOI: 10.1007/s11883-015-0495-8.
3. World Health Organisation. Cardiovascular Diseases (CVDs) Fact Sheet, May 2017. https://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/cardiovascular-diseases-(cvds), https://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/cardiovascular-diseases-(cvds) (2017, udostępniono 30 styczeń 2020).
4. Manzel A, Muller DN, Hafler DA, i in. Role of „western diet” in inflammatory autoimmune diseases. Curr Allergy Asthma Rep; 14. Epub ahead of print 2014. DOI: 10.1007/s11882-013-0404-6.
5. Mendis S. The Contribution of the Framingham Heart Study to the Prevention of Cardiovascular Disease: A Global Perspective.Prog Cardiovasc Dis2010; 53: 10–14.
6. Xiong Z, Cao X, Wen Q, i in.An overview of the bioactivity of monacolin K / lovastatin.Food Chem Toxicol2019; 131: 110585.
7. Catapano AL, Graham I, Backer G De, i in. 2016 ESC/EAS Guidelines for the Management of Dyslipidaemias. Kardiol Pol2016; 74: 1234–1318.
8. Li Y, Jiang L, Jia Z, i in.A meta-analysis of red yeast rice: An effective and relatively safe alternative approach for dyslipidemia.PLoS One; 9. Epub ahead of print 2014. DOI: 10.1371/journal.pone.0098611.
9. Catapano AL, Barrios V, Cicero AFG, i in.Lifestyle interventions and nutraceuticals: Guideline-based approach to cardiovascular disease prevention.Atheroscler X2019; 1: 100003.
10. Gerards MC, Terlou RJ, Yu H, i in.Traditional Chinese lipid-lowering agent red yeast rice results in significant LDL reduction but safety is uncertain - A systematic review and meta-analysis.Atherosclerosis2015; 240: 415–423.
11. Younes M, Aggett P, Aguilar F, i in.Scientific opinion on the safety of monacolins in red yeast rice.EFSA J; 16. Epub ahead of print 2018. DOI: 10.2903/j.efsa.2018.5368.
12. Banach M, Bruckert E, Descamps OS, i in. The role of red yeast rice (RYR) supplementation in plasma cholesterol control: A review and expert opinion.Atheroscler Suppl2019; 39: e1–e8.
13. Wang TJ, Lien ASY, Chen JL, i in.A Randomized Clinical Efficacy Trial of Red Yeast Rice (Monascus pilosus) Against Hyperlipidemia.Am J Chin Med2019; 47: 323–335.
14. Pascual-Ahuir A, Vanacloig-Pedros E, Proft M. Toxicity mechanisms of the food contaminant citrinin: Application of a quantitative yeast model.Nutrients2014; 6: 2077–2087.
15. Gajewska D, Goździk-Pałkowska E, Lange E, i in. Standardy postępowania dietetycznego w kardiologii. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Dietetyki 2016. J Diet; 9.